کد مطلب:35690 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:16

گنجینه پرسمان » اعتقادات

مقصود از فهم دين چيست؟ آيا فهم دين ممكن است؟

اوّلاً بايد ببينيم دين چيست، تا بعداً ببينيم كه فهم دين چيست؟ چرا كه تا «مضاف اليه» را درست تفسير نكنيم، نمي‎توانيم مضاف و مضاف اليه را با هم تفسير نماييم. پس اوّل بايد دين را به صورت اجمالي تعريف كنيم، بعداً به فهم دين برسيم و ببينيم كه آيا فهم آن امكان پذير است يا نه؟
«دين» عبارت است از احساس وابستگي به يك موجود برتر و والاتر، به گونه‎اي كه انسان همه شؤون خود را از آنجا دريافت كرده و پيوسته از آنجا ـ بلاواسطه يا مع الواسطه ـ فيض مي‎گيرد. و اين گِروش درهمه اديان الهي وجود دارد. البته ممكن است انسان در تشخيص آن وجود برتر، اشتباه بكند و مخلوقي را به جاي خالق تصور كند ولي در احساس وابستگي او به وجود برتر و كاملتر كه او، و جهان را آفريده و به او پيوسته فيض مي‎رساند (بلاواسطه يا مع الواسطه) اختلافي نيست. دين به اين معنا بين همه اديان جهاني مشترك است.
ولي در ضمن اين بحث بايد بررسي كنيم كه آيا مسأله به اينجا خاتمه مي پذيرد يا نه؟ زيرا اگر دين تنها در وابستگي انسان، خلاصه شود، اعتقاد ثمربخشي نخواهد بود. ما به ديني معتقديم كه اعتقاد به آن ثمربخش است. بايد بدانيم كه وابسته‎ايم به جهان ديگر و آفرينندة آن جهان ديگر ما را رها نكرده و ما را بدون غرض نيافريده است. در حقيقت ما از آفرينننده يك نوع فيضي را دريافت مي كنيم و در برابر اين فيض، از ما توقعاتي دارد كه نتيجه اين توقعات هم به خود ما برميگردد. خدايي كه ما را آفريده است، براي هدف و غايت، آفريده است، ولي خود انسان مستقلاً نميتواند به اين هدف نائل شود. لذا خدا براي هدايت ما به آن غايت، آموزگاراني را از نوع بشر اعزام كرده است، بنابراين اعزام آموزگاران را نيز بايد تحت پوشش دين قرار دهيم. پس دين در حقيقت تنها وابستگي نيست، وابستگي به يك موجود برتر است كه خواهان سعادت ما است نه شقاوت. او براي رهنمون كردن انسانها به سوي سعادت، آموزگاراني را اعزام ميكند. تاريخ بشر هم تا آنجايي كه در تاريخ سراغ داريم از وجود مصلحان الهي گزارش ميدهد.
مسلماً تنها فرستادن آموزگار براي هدايت انسان كافي نيست. بايد يك ضامن اجرايي هم وجود داشته باشد و آن اعتقاد به معاد و جهان ديگر است كه در تمام شرايع و به تعبير ديگر در تمام اديان مورد قبول است.
از اين جا، پاسخ بخش دوم نيز روشن ميگردد و آن اينكه: اگر معني دين همين باشد، فهم دين ممكن است. دوچيز ـ گذشته بر تعاليم پيامبران ـ به اين فهم كمك ميكند: يكي فطرت و ديگري خرد انسان. بنابراين، دين، معجوني است از ادراكات فطري و عقلي و تعاليم انبيا.

---

: آية الله جعفر سبحاني
سيماي فرزانگان ج 2